SSD Alırken Dikkat Edilmesi Gerekenler

SSD alırken dikkat edilmesi gerekenler sorusunun tek bir yanıtı yok. Katalogda yazan “7,000 MB/s” ve benzeri değerler dikkat çekici, ama masaüstünde dosya açarken ya da bir oyunun ana menüsüne girerken hissettiğiniz hız her zaman kâğıt üzerindeki kadar uçurum yaratmıyor. NVMe vs SATA karşılaştırması yaparken ilk tuzak, yalnızca sıralı hızlara odaklanmak. Gerçekte performans hissi, oyun motorlarının veri işleme biçimi, CPU/GPU akışı ve sürücünün tutarlılığıyla belirleniyor.

Bunu özellikle oyun yükleme sürelerinde net görürsünüz. SATA SSD, HDD’ye kıyasla dev bir sıçrama sağlarken, NVMe’ye geçiş çoğu başlıkta saniyeler mertebesinde kazanç getirir. Gündelik işlerde de benzer durum geçerlidir: açılıp kapanan belgeler, tarayıcı sekmeleri, küçük kopyalama işlemlerinde NVMe’nin avantajı sınırlı hissedilir. Ancak büyük dosya taşımada, yaratıcı iş akışlarında ve aynı anda çok sayıda I/O isteğinde NVMe bariz şekilde öne çıkar.

Yine de ileriye dönük düşünmek akıllıca. NVMe, PCIe şeritlerini ve daha paralel istek kuyruğunu kullandığı için yeni nesil oyunların varlık akışı ve sıkıştırma açma işlemlerinde daha elverişli bir altyapı sunuyor. Sisteminiz destekliyse, makul bir NVMe seçimi uzun vadede sizi taşır. Fakat nihai karar öncesi dayanıklılık, bellek türü ve denetleyici gibi başka parametreleri de tartmanız gerekir. SSD alırken nelere bakmalı diye soranların çoğu, bu ince ayrıntıları atladığı için beklediği verimi alamayabilir.

NVMe vs SATA: Hız Farkları

SATA arabirimi pratikte 550–560 MB/s tavanına dayanır. NVMe ise PCIe 3.0’da 3,000 MB/s üstü, PCIe 4.0’da 7,000 MB/s civarı sıralı hızları mümkün kılar. Bu fark büyük, ama her senaryoda eşit hissedilmez. Oyunlarda ve tipik ofis işlerinde önemli olan, sürücünün çok sayıda küçük okuma/yazmayı ne kadar tutarlı yürüttüğü ve işlemcinin veri hazırlama hızıdır. Son yıllardaki geniş kapsamlı testlerde, NVMe vs SATA farkı yükleme sürelerinde çoğunlukla saniyeler düzeyinde; kare hızına etkisi ise yok denecek kadar azdır. Büyük dosya kopyalama, yüksek çözünürlüklü video hamlarının taşınması, sanal makineler gibi işlerde ise NVMe’nin avantajı gayet belirgin farklar oluşturur.

TBW ve Dayanıklılık: Rakamları Nasıl Okursunuz?

TBW (Terabytes Written), bir SSD’ye garanti süresince toplam yazabileceğiniz veri miktarını ifade eder. Tüketici sınıfında 1 TB sürücülerde 300–600 TBW, bazı TLC modellerde 1,200 TBW’ye kadar değerler görülebilir. DWPD (Drive Writes Per Day) ise “günde tüm kapasiteyi kaç kez yazabilirsiniz” sorusunun karşılığıdır, daha çok kurumsal sürücülerde öne çıkar. Okuma ağırlıklı bir kullanıcı TBW’ye kolay kolay ulaşmaz; ama sık video işleme, derleme, proje arşivi taşıma, oyunları sürekli kaldırıp kurma gibi yazma yoğun senaryolarda dayanıklılık, ömrün pratik göstergesidir.

Dayanıklık tablosunu okurken kapasiteye göre değiştiğini unutmayın. Aynı modelin 2 TB versiyonu 1 TB’a kıyasla daha yüksek TBW sunabilir. Garanti koşulları çoğunlukla “5 yıl ya da TBW sınırı olarak, hangisi önce dolarsa” diye tanımlanır. Satın almadan önce üreticinin teknik dokümanındaki TBW çizelgesini mutlaka kontrol edin.

DRAM, HMB ve DRAM’siz Tasarımın Etkisi

DRAM’li SSD, adres çeviri tablosunu kendi DRAM’inde tutar; bu, rasgele erişimlerde ve sürücü doldukça performansın korunmasında avantaj yaratır. DRAM’siz NVMe modellerde HMB (Host Memory Buffer) sayesinde sistem RAM’inden küçük bir pay ayrılarak bu açık kısmen kapatılır. Hafif işlerde HMB etkili olur, pek fark hissetmezsiniz. Ama çok sayıda küçük dosya yazıp sildiğiniz, büyük proje derlediğiniz ya da uzun süreli kararlı hız istediğiniz senaryolarda DRAM’li modeller daha öngörülebilir ve tutarlı davranır.

Burada “DRAM’siz kötüdür” gibi genelleyici bir yargıya gerek yok. Denetleyici olgunluğu, firmware ve SLC önbelleğin yönetimi de tabloyu değiştirir. Ancak bütçe dışına çok çıkmadan seçim yapabiliyorsanız, günlük kullanım ile orta/üst seviye üretkenlik karması için DRAM’li bir NVMe genellikle daha güvenli bir limandır.

QLC / TLC Seçimi: Fiyat, Hız, Tutarlılık

TLC hücre başına 3 bit, QLC ise 4 bit veri depolar. QLC’nin doğal avantajı kapasite ve fiyat/GB’dir; dezavantajı ise özellikle sürekli yazmalarda ve SLC önbellek dolduktan sonra hızın belirgin şekilde düşebilmesidir. Oyun kütüphanesi gibi okuma ağırlıklı arşiv kullanımında QLC iyi bir stratejik tercih olabilir. Buna karşılık içerik üretimi, kod derleme, büyük medya kopyaları gibi işlerde TLC, uzun yazma seanslarında daha tutarlı hız sunar ve genelde daha yüksek TBW değerlerine sahiptir.

SLC önbelleği dolduktan sonra QLC tabanlı sürücülerde hızın yüzlerce MB/s seviyesine gerileyebildiğini gösteren çok sayıda test bulunur. Bu kötü bir şey olmak zorunda değil, senaryonuz okuma ağırlıklıysa, maliyeti aşağı çekerken kapasiteyi büyütmenizi sağlar. Yalnızca beklentiyi doğru ayarlayın.

Oyun / İş Verimliliği: Hangi Profil Ne Almalı?

• Oyun ağırlıklı kullanım: NVMe vs SATA farkı çoğu oyunda saniyeler mertebesindedir. FPS değişmez. Ancak oyun kurulumları, doğrulamalar, büyük güncellemeler ve açık dünya oyunlarında varlık akışları açısından NVMe daha pürüzsüz bir deneyim sağlar.
• Yaratıcı işler ve yazma yoğun akışlar: 4K/6K video, fotoğraf kataloğu, büyük arşiv yönetimi, çok proje derleme gibi senaryolarda TLC ve tercihen DRAM’li NVMe tercih edin.
• Eski ya da giriş seviyesi sistemler: M.2 yuvası yoksa veya PCIe şeritleriniz kısıtlıysa kaliteli bir SATA SSD hâlâ günlük kullanımda çok hızlı hissettirir.
• Uzun vadeli yatırım: Oyunların ve uygulamaların paralelleşme eğilimi arttıkça NVMe’nin avantajı büyür. Anakartınız destekliyse, PCIe 4.0 neslinde bile iyi bir NVMe yıllarca iş görür.

Fiyat / Performans Önerileri (Güncel Modeller)

Modellerin TBW, hız ve garanti değerleri kapasiteye göre değişebilir; satın almadan önce üreticinin resmî sayfasındaki tabloyu kontrol edin.

• WD Blue SN580 (NVMe, Gen4, DRAM’siz/HMB): Günlük kullanım ve oyun için tatlı fiyat/performans, 2 TB’ta yüksek TBW sınıfı, tek taraflı PCB yapısı sayesinde ince cihazlara uygunluk.
• Crucial P3 Plus (NVMe, Gen4, QLC): Büyük oyun kütüphanesi kurmak isteyenlere bütçe dostu, yüksek kapasite. Uzun yazmalarda hız düşüşü beklenebilir.
• Crucial T500 (NVMe, Gen4, TLC, DRAM’li): İçerik üretimi ve oyun karması için dengeli, olgun denetleyici ve DirectStorage odaklı optimizasyonlar.
• Samsung 990 PRO (NVMe, Gen4, TLC, DRAM’li): Yüksek rastgele I/O ve yerleşik yazılım ekosistemiyle uzun soluklu sistemler için güvenli seçenek.
• Samsung 870 EVO (SATA, TLC): Uyumluluk, kolay kurulum ve kararlı performans isteyenlere.
• WD Black SN770M (NVMe, Gen4, 2230): El konsolları ve kompakt cihazlar için iyi denge, ısı ve güç tüketimini kapasiteye göre düşünün.

Satın Alma Kontrol Listesi

• Anakart Desteği: M.2 yuvaları, PCIe sürümü, üst yuvaların CPU hattında olup olmadığı.
• Kapasite / Bütçe: Windows ve oyunlar için 1 TB asgari, 2 TB ideal, medya projeleri için 4 TB değerlendirilebilir.
• Dayanıklılık: TBW tablosuna kapasite bazında bakın; yazma ağırlıklı işlerde TLC ve mümkünse DRAM’li tercih edin.
• Termal Yönetim: PCIe 4.0 NVMe’lerde anakart soğutucusu ya da ince bir heatsink uzun kopyalarda performansı korur.
• Kullanım Profili: Oyun ağırlıklıysa “NVMe vs SATA” farkını abartmayın; proje, render ve kopyalama ağırlıklı işlerde NVMe’nin tutarlılığına yatırım yapın.

Aslında kısaca: SSD alırken nelere bakmalı diye düşünenlerin doğru yanıtı kendi iş yükünde gizli. Oyunlarda ve günlük işlerde NVMe vs SATA farkı çoğu kez saniyeler içinde kalsa da, kurulumlar, doğrulamalar ve büyük kopyalarda NVMe hayatı hissedilir biçimde hızlandırır. Bu yüzden önce kullanım amacınızı belirleyin, ne kadar yazma, ne kadar okuma yapıyorsunuz, kapasite ihtiyacınız ne? Sonra sürücüyü buna göre değerlendirin ve seçimi öyle yapın.

Yazma yoğun bir kullanıcıysanız TLC ve tercihen DRAM’li bir NVMe sizi daha az sürprizle karşılar. Büyük, çoğu okuma odaklı oyun kütüphanesi içinse QLC cazip bir fiyat/kapasite dengesi sunar.